Η δικτατορία του εικονικού

Είναι εύκολο και ιδιαίτερα συγκινητικό (ειδικά σε κάθε επέτειο) να καταδικάζουμε τη δικτατορία του 1967, ενώ την ίδια στιγμή μας αφήνουν αδιάφορους τα καθημερινά μικρά αλλά όχι λιγότερο επαχθή πραξικοπήματα, μεσούσης της δημοκρατίας. Η μεγάλη πολιτική Εκτροπή μπορεί να τελείωσε, οι μικρές πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές εκτροπές εξακολουθούν και συμβαίνουν. Και μάλιστα μπροστά στα μάτια μας. Στα χρόνια της δικτατορίας μπορούσαμε να διακρίνουμε καλύτερα το ψεύτικο από το αληθινό. Η καθημερινή προπαγάνδα, όπως άλλωστε κάθε προπολεμική ή μεταπολεμική προπαγάνδα ολοκληρωτικών καθεστώτων, ήταν πανίσχυρη ακόμη κι αν τα ΜΜΕ της εποχής, ραδιόφωνο και Τύπος, δεν μπορούν να συγκριθούν με τα σημερινά. Το κυριότερο, τα χρόνια εκείνα δεν είχε εφευρεθεί ακόμη το εικονικό, τουλάχιστον στον βαθμό που υπάρχει σήμερα. Η εικόνα του κόσμου ήταν άσκημη, αλλά παρά ταύτα αληθινή. Η εικονική πραγματικότητα, που προβάλλεται σήμερα με χίλιους τρόπους, φαίνεται ωραία αλλά είναι απάτη. Μας είναι δύσκολο να διακρίνουμε πια όχι την πραγματικότητα από την εξεικόνισή της αλλά την εικόνα από το εικονικό. Αν μια εικόνα είναι ισχυρότερη από χίλιες λέξεις, πόσες λέξεις ισοδυναμούν με το εικονικό;

Η στρατιωτική δικτατορία αποτελεί απροκάλυπτη βία, φανερώνεται ένσαρκα και ένστολα, έχει πρόσωπο ορατό. Τη βλέπουμε και την αισθανόμαστε ως εφιαλτική πραγματικότητα που όσο και να καμώνεται δεν μας ξεγελά. Η δικτατορία του εικονικού δεν έρχεται βίαια, δεν φορά στολή, έχει πολλά ποδάρια και πολλά πρόσωπα. Οι πολιτικοί λ.χ. που εμφανίζονται καθημερινά στο εικονοστάσι της τηλεόρασης, είτε ως κυβερνητικοί είτε ως αντιπολιτευόμενοι, προσπαθούν να μας πείσουν για κάτι που δεν υπάρχει. Το χειρότερο, προσπαθούν να μας πείσουν πως αυτό που βλέπουμε δεν είναι αυτό που πράγματι βλέπουμε. Το υπουργείο Παιδείας, ως παράδειγμα, και τώρα και παλιότερα, πιστεύει πως μπορεί να αποδείξει, μέσα από διάφορα επικοινωνιακά κόλπα, πως όντως υφίσταται σήμερα στην Ελλάδα εκπαιδευτική πολιτική, πως όντως τα παιδιά μας μετέχουν, όπως λένε, της ελληνικής ή της ευρωπαϊκής παιδείας. Υπάρχουν εξαιρέσεις, αλλά αν γινόταν μια πραγματική αξιολόγηση και των διδασκόντων και των διδασκομένων θα φαινόταν όχι έλλειμμα αλλά χάος. Οι πανελλαδικές εξετάσεις, που επίκεινται οσονούπω, μας αποκαλύπτουν κάθε χρόνο μια εφιαλτική πραγματικότητα, την οποία οι «αρμόδιοι» ερμηνεύουν εντελώς παραπλανητικά. Η παιδεία μας, η οικονομία μας, το περιβάλλον μας, ο πολιτισμός μας και όλως ιδιαιτέρως ο αθλητισμός μας ως προβαλλόμενη εικονική πραγματικότητα είναι η πραγματική εκτροπή από την καθημερινή ζώσα δημοκρατία. Ακούμε πολλές φορές πως υπάρχει έλλειμμα πολιτικής. Το σωστό είναι να αναφερόμαστε σε έλλειμμα πραγματικότητας.

Υπάρχει κάτι χειρότερο από αυτό; Δυστυχώς ναι! Η ενίοτε αμέριστη συμμετοχή μας στα καθημερινά δρώμενα μιας εικονικής πραγματικότητας. Αφήνοντας κατά μέρος τα σενάρια των μελλοντολόγων, του αποκρυφισμού και της ανθελληνικής συνωμοσίας, ας προσπαθήσουμε να δούμε το προφανές και το απλούστερο: η απειλή του Μεγάλου Αδελφού δεν ορίζεται τόσο από το γεγονός ότι μας παρακολουθούν με κάμερες και ελέγχουν τις κινήσεις μας. Η πραγματική απειλή έγκειται στην ευκολία του όποιου Μεγάλου Αδελφού να μας δείχνει την εικόνα ενός κόσμου που ο ίδιος κατασκευάζει και επιθυμεί να βλέπουμε. Μεγάλος Αδελφός είναι όλοι οι μικροί αδελφοί μας (πολιτικοί, καλλιτέχνες, διασκεδαστές, αναλυτές) που παράγουν και προωθούν το εικονικό. Η «επαναστατική» και «δημοκρατική» μας ευαισθησία εκδηλώνεται συνήθως με το να εξορκίζουμε ή και να σπάμε τις κάμερες των δρόμων. Ας το δεχθούμε. Ομως ως τώρα κανείς προοδευτικός πολιτικός δεν μας έχει προτρέψει να σπάσουμε τις τηλεοράσεις. Προφανώς επειδή αποτελεί και ο ίδιος μέρος του τηλεοπτικού θεάματος.

Η εικόνα του κόσμου και του εαυτού μας, είτε ως είδηση προβάλλεται είτε ως ψυχαγωγία χρησιμοποιείται, αποτελεί μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού, ακόμη κι αν φιλόσοφοι, όπως ο Πλάτωνας, ισχυρίζονται πως όλα γύρω μας είναι χλωμές αντανακλάσεις της «άλλης», της αυθεντικής πραγματικότητας. Δυστυχώς για μας η μόνη πραγματικότητα που εξ αντικειμένου γνωρίζουμε είναι ο γύρω κόσμος και ο εαυτός μας. Η εικόνα δεν είναι πάντοτε ωραία και ιδανική. Αλλά είναι καλύτερη από την ψευδή εικόνα που προβάλλεται συνεχώς πάνω μας, εικόνα που όχι μόνο δεχόμαστε αλλά και αφήνουμε να μας χωνέψει ως μέρος της. Βλέπουμε τα καθημερινά πραξικοπήματα και τα προσπερνάμε υπακούοντας στο φρικτό δαντικό κέλευσμα, guarda e passa, βλέπε και προσπέρνα. Καλό λοιπόν είναι να καταδικάζουμε την 21η Απριλίου του 1967 και ποτέ να μη τη λησμονούμε. Ωστόσο εξίσου καλό - καλύτερο θα έλεγα - είναι να ελέγχουμε και να αποτρέπουμε καθημερινά όλες εκείνες τις μικρές, άδηλες και για τούτο ιδιαίτερα επικίνδυνες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εκτροπές. Ειδικά εκείνες που παράγονται εν ονόματι της δημοκρατίας και προβάλλονται μεταποιημένες σε εικόνες απάτης. Η πραγματικότητα μπορεί και γίνεται εικονική, οι δικτατορίες όμως είναι πάντοτε πραγματικές.

Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας και συγγραφέας.

http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=15340&m=B24&aa=1

Σχόλια

Μεταφέρω αυτούσιο το παραπάνω κείμενο διότι δεν θα μπορούσα να το εκφράσω καλύτερα. Παλιά ο εχθρός ξέραμε ποιος ήταν και η αντίδραση ήταν ζήτημα θάρρους. Σήμερα ο εχθρός είναι δίπλα μας, ίσως να είμαστε και εμείς μέρος του προβλήματος. Το ζητούμενο πλέον δεν είναι το θάρρος αλλά η αυτογνωσία, η καχυποψία, η αμφιβολία, το "γνώθι σ αυτόν" των αρχαίων.