Πέμπτη 17 Απριλίου 2008

Το μοναστήρι και η αγορά (σκόρπιες σκέψεις)


H θρησκεία και η επιστήμη έχουν και ένα κοινό : την απολυτότητα.
Μόνο που το απόλυτο του καθενός τρόπου σκέψεις έχει διαφορετικό αντικείμενο.

Η θρησκεία θεωρεί απόλυτη την ύπαρξη του Θεού. Δίχως αυτή τη πίστη τίποτα δεν έχει νόημα και αντίστροφα τα πάντα αποκτούν το νόημα τους απ΄ αυτή τη προοπτική. Η επιστήμη αντίθετα θεωρεί απόλυτο το όχημα που θα την οδηγήσει στην αλήθεια, δηλαδή την λογική. Η αδηφάγα λογική, επεξεργάζεται συνεχώς τα δεδομένα ,προσαρμόζει συνέχεια την αλήθεια της, προκειμένου να πετύχει τη βέλτιστη εξήγηση. Αυτή είναι και η βασική διαφορά τους. Η πρώτη δεν διαπραγματεύεται την αλήθεια της και προσπαθεί να συμμορφώσει την εμπειρία και τη λογική σ΄ αυτή, ενώ αντίθετα η επιστήμη είναι ικανή να αποδεχτεί τα πάντα, ακόμα και γεγονότα που ξεφεύγουν από τη κοινή εμπειρία, όπως η σχετικότητα του χρόνου, αρκεί να ικανοποιείται η σχέση της λογικής της με τα πειραματικά δεδομένα.

Ο καλύτερος τόπος για να εξασκηθεί κανείς στην θρησκευτική εμπειρία είναι το μοναστήρι. Εκεί ο ασκητής απομονωμένος από τις εμπειρίες που διαβάλουν συνεχώς την εμπειρία του, μπορεί να αφιερωθεί στην λατρεία του, να χαθεί στο άπειρο της θεότητας που έχει επιλέξει.

Αντίθετα ο χώρος που πρώτο χρησιμοποιήθηκε η λογική ήταν η αγορά, το σημείο συνάντησης διαφορετικών απόψεων. Η συνειδητοποίηση της διαφορετικότητας τον απόψεων, των συμφερόντων κλπ. έκανε επιτακτική την ανάγκη χρήσης της αφηρημένης μεθόδου επικοινωνίας, σεβαστής απ΄ όλους, του διαλόγου. Η λογική βασίζεται σε κοινούς τόπους, σε απλές σκέψεις όπως ένα και ένα κάνει δύο, που απώτερος σκοπός τους είναι να βρεθεί ο κοινός τόπος μεταξύ αντικρουόμενων απόψεων. Από κει πηγάζει και η κοινή λογική, δηλαδή η λογική που είναι κοινή σε όλους.

Ο θρησκευτικός λόγος είναι μονόλογος, είναι ο μονόλογος του θεού. Υπάρχουν τα κείμενα που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει και ο πιστός ασκείται στην κατανόηση και ενσωμάτωση τους. Ιδανικό είναι η εναρμόνιση με το θείο λόγο.

Η επιστήμη απ΄ την άλλη χαρακτηρίζεται από το διάλογο. Ορθό στην προκείμενη είναι αυτό που μπορεί να αποδειχθεί με λογικά επιχειρήματα, που εξηγεί καλύτερα τη κοινή εμπειρία. Η θεωρίες του Δαρβίνου, του Αϊνστάιν ήταν πρωτόφαντες απόψεις που όμως η επιστημονική κοινότητα τις ασπάστηκε γιατί κατάφεραν να περιγράψουν καλύτερα τη πραγματικότητα, γιατί η λογική τους ήταν ποιο συνεπής με τα εμπειρικά δεδομένα. Ακόμα και αυτές οι θεωρίες περιμένουν τη νέα που θα τις ξεπεράσει.

Η ίδια μαγιά που γέννησε την επιστήμη γέννησε και την δημοκρατία. Δημοκρατία δεν είναι παρά η διακυβέρνηση δια του διαλόγου. Η αγορά είναι το σημείο ανταλλαγής απόψεων. Η δημοκρατία σαφώς έχει σφάλει αλλά έχει παράλληλα την μοναδική ικανότητα προσαρμογής των απόψεων της που λείπει από το μονόλογο των απολυταρχικών καθεστώτων. Η δημοκρατία ανδρώνεται στην αμφισβήτηση και την προσπάθεια υπέρβασης της.

Ιστορικά οι εξ αποκαλύψεως θρησκείες υπηρέτησαν απολυταρχικά καθεστώτα. Ο μονόλογος του θεού βρίσκει το γήινο αντίστοιχο του στο μονόλογο του βασιλέα, του τυράννου ή του αυτοκράτορα. Αυτοί που ζουν σε απολυταρχικά καθεστώτα δεν είναι πολίτες αλλά υπήκοοι. Η οπτική τους προσαρμόζεται στα λεγόμενα των ταγών τους, και η επιτυχία τους είναι η προσαρμογή στις βουλές του άρχοντα ή του αρχιερέα. Η απολυταρχία έχει ανάγκη την υπακοή, την τάξη και την ασφάλεια.

Δεν υπάρχουν σχόλια: